آتش‌پاره‌ها، آن‌قدر سرزنده‌اند و جنب‌وجوش دارند که حتی توپ و تشرهای گاه و بی‌گاه آقای ناظم از پشت بلندگو هم نمی‌تواند آرام‌شان کنند. گام‌هایمان را به احترام بانویی که می‌گویند دختر بی‌بی‌شهربانوی ایرانی است، آرام و نازک برمی‌داریم و به این فکر می‌کنیم که شهرری قهرمان‌پرور، فردا از پشت دیوار کوتاه این مدرسه، چند ستاره خواهد ساخت...
قبرستان، می‌تواند فقط بیتوته اموات ده‌ها ساله یا صدای ناله حزن‌انگیز بازماندگان دلتنگ نباشد، این را از سر زندگی همان بچه‌هایی فهمیدیم که در کمترین فاصله از بقعه بی‌بی‌زبیده(س)، مدرسه را روی سرشان گذاشته بودند؛ فرزندان نورسیده یک شهر تاریخ‌ساز که حالا اسب‌شان را برای رقم‌زدن آینده زین می‌کنند و صدالبته در این مسیر احتیاجاتی هم دارند؛ نیاز به شور، نشاط و شادابی حتی شاید در نقطه‌ای حوالی جایی که بیشترین ساعات روزشان را در آن صرف علم‌آموزی می‌کنند.
با این اوصاف حالا شهرداری منطقه20 تهران درصدد است تا تیرهای چله‌اش را با اهدافی چندگانه به سمت سیبل‌های پیش‌رو روانه کند. تبدیل 2قبرستان مهم ری به «باغ–آرامگاه»، پروژه‌ای مهم است که می‌کوشد تا هم نگاهی تازه به قبرستان‌های بازنشسته شهرستان داشته باشد و هم از فضای موجود، برای تزریق نشاط و سلامت به بدنه جامعه بهره ببرد.
این آرامگاه از نفس‌افتاده
سحرخیزی مدیران شهری بیشترین دردسرش برای خبرنگارانی است که احتمالا بعد از خدمت سربازی دیگر موفق به دیدن ساعت 6 صبح نشده‌اند! وقتی مهندس مجتبی عبداللهی، شهردار منطقه20 برای گفت‌وگو در مورد اتفاقاتی که قرار است در گورستان‌های قدیمی ری رخ بدهد، برای ساعت 7و45دقیقه صبح به ما وقت داد و البته تصریح کرد که این زمان، بین 2جلسه کاری اوست و قابل تمدید نیست(!)
تصمیم گرفتیم بعد از مدت‌ها طعم سحرخیزی را بچشیم، چه‌بسا کامروا شویم! با این اوصاف راس ساعت مقرر در دفتر شهردار حاضر بودیم و آماده برای شنیدن و البته انتقال حرف‌هایی که می‌تواند برای بچه‌های ری خیلی مهم باشد:
«شهرستان ری دارای 3آرامگاه مهم قدیمی است که هر یک برای خودشان شرح حالی دارند. معروف‌ترین آن‌ها ابن‌بابویه است که 12هکتار مساحت دارد و مشاهیر تاریخی و اجتماعی بزرگی در آن دفن هستند. غیر از این، ما 2گورستان بزرگ و کوچک دیگر به نام‌های امامزاده‌عبدا...(ع) و بی‌بی‌زبیده(س) داریم که به نوعی متعلق به افراد متمول‌تر شهر بوده و آن‌ها متوفیان نزدیک خود را در این اماکن به خاک می‌سپرده‌اند».
اما آیا کماکان در این گورستان‌ها، هیچ تن سردی میهمان نقاب خاک می‌شود؟ مهندس توضیح می‌دهد: «تقریبا می‌شود گفت نه. در صحن امامزاده عبدا...(ع) که آخرین دفنی‌ها متعلق به سال‌های بین 1335 تا 40 است. در مرقد بی‌بی‌زبیده(س) هم سال‌هاست کسی دفن نمی‌شود و از این نظر تعطیل است.
همین شرایط تقریبا برای ابن‌بابویه هم صادق است، با این تفاوت که در این آرامگاه اخیر، به‌ندرت کسانی که از پیش قبر خریداری کرده‌اند و یا مجوز خاصی دارند، دفن می‌شوند که تعداد آن‌ها انگشت‌شمار است. در آخرین نمونه اگر اشتباه نکنم مادر آقای محمود خوردبین (از پیشکسوتان ورزش فوتبال) در ابن‌بابویه دفن شدند».
باغ‌راهی برای شاهکارها
بحث را از ابن‌بابویه شروع می‌کنیم؛ بقعه متبرکه‌ای که آرامگاه ابوجعفر محمد، معروف به شیخ‌صدوق است و در کارزار روزگار، مدفن مشاهیر ریز و درشت فراوانی شده که بعضا خاستگاهشان همان منطقه ری بوده است: «این‌جا چهره‌های بزرگی مثل خود شیخ‌صدوق یا هنرمندانی نظیر بهزاد مینیاتور و صدالبته جهان پهلوان تختی منزل کرده‌اند که از هر جهت این آرامگاه را به یکی از مهم‌ترین آرامگاه‌های کشور تبدیل می‌کند.
ابن‌بابویه برای همه ما ارزش و اهمیت خاصی دارد و تمام تلاش‌مان را می‌کنیم تا شرایط آن هر چه به سامان‌تر شود». اما اگر می‌خواهید بدانید این «همه تلاش»، شامل چه اقداماتی خواهد شد بقیه حرف‌های شهردار را بخوانید: «من خودم بارها به ابن‌بابویه رفتم و شرایط این آرامگاه را از هر جهت مورد بررسی قرار دادم.
الان وضعیت در آن‌جا به‌گونه‌ای است که به‌رغم حسن شهرت و قدمت این بنای متبرکه، کودکان و نوجوانان بعضا ترس دارند به تنهایی از آن‌جا عبور کنند و ترجیح می‌دهند والدین‌شان آن‌ها را همراهی کنند. به هر حال گورستان است و حس و حال خودش را دارد. با این حال ما داریم تلاش می‌کنیم با ایجاد مسیرهای متنوع باغ‌راهی برای تردد در ابن‌بابویه، مقدمات عبورومرور راحت و لذت‌بخش همه افراد را از این آرامگاه مشهور فراهم کنیم.
دوست داریم بچه‌ها با خیال راحت و بدون ترس و استرس این مسیر را طی کنند و خاطرشان از هر جهت آسوده باشد. غیر از این ابن‌بابویه به خیابان‌های غیوری و نصر هم راه دارد که باعث ارزش استراتژیک این منطقه از نظر جغرافیای شهری می‌شود و موجب شده ما هر چه بیشتر به فکر سروسامان‌دادن آن باشیم». با این وجود برنامه‌های شهرداری برای 2گورستان دیگر کمی متفاوت‌تر و وسیع‌تر خواهد بود.
حرکت به سمت یک تحول مهم
بحث ما با شهردار به آرامگاه‌های بی‌بی‌زبیده(س) و به‌خصوص امامزاده عبدا...(س) که می‌رسد، نوبت مباحث داغ‌تر هم می‌شود: «در این 2 آرامگاه، مدت‌هاست که هیچ در گذشته‌ای خاک نمی‌شود. درواقع آن‌ها بیش از 3دهه است که بازنشسته شده‌اند و از همین‌رو بافت قدیمی‌شان نیاز به بازسازی دارد و حتما لازم است که با توجه به تغییرات وسیع شهری در این سال‌ها پیرامون ظاهر آن‌ها تجدیدنظر صورت بگیرد.
علاوه بر از دست رفتن چیزی حدود 13هکتار زمین منطقه در شرایط کنونی، وضعیت فعلی این آرامگاه‌ها هم مشکلاتی را به‌وجود آورده است که باعث دغدغه‌خاطر شهروندان شده و ما در تلاش هستیم تا با اعمال تغییرات لازم، آن‌ها را به حداقل برسانیم». مشکل؟ شما فکر می‌کنید یک آرامگاه از نفس‌افتاده، چه‌جور مشکلات و معضلاتی می‌تواند برای شهروندان ایجاد کند؟
شهردار منطقه20 جواب شما را می‌دهد: «به طور مثال ما در حاشیه گورستان امامزاده عبدا...(س)، آرامگاه‌های فرسوده‌ای داشتیم که کاملا متروک رها شده بودند و بعضا هیچ سرکشی و رسیدگی خاصی هم از سوی نزدیکان متوفی‌های آرام گرفته در آن‌ها هم صورت نمی‌گرفت. به همین دلیل این اماکن رفته‌رفته به پاتوق معتادان و حتی افراد خلافکار دیگری تبدیل شده بود که هم امنیت روانی و اجتماعی محله‌های اطراف را شدیدا تهدید می‌کرد و هم ارزش این مکان متبرک را زیر سوال می‌برد.
بعد از انجام هماهنگی‌های لازم، ما بخشی از این آرامگاه‌ها را احیا کردیم که باعث از میان رفتن مشکلات مربوطه شد و به شدت استقبال مردم عزیز منطقه را به دنبال داشت. این مسایل باعث شد ما در راهمان و کارمان مصمم‌تر شویم و تصمیم بگیریم با اعمال یک‌سری تجدیدنظرها، معضلات ناشی از این آرامگاه‌های قدیمی را به حداقل و صرفه شهری آن‌ها را به حداکثر برسانیم».
شورستان درآرامگاه!
«با احداث فضای سبز و مبادرت به تهیه امکاناتی مثل نیمکت و البته سنگفرش کردن کف این محوطه‌ها، قبرستان‌های قدیمی ری به «پارک گورستان» تغییر شکل می‌دهند». این‌ها را مهندس عبداللهی به ما می‌گوید و در ادامه توضیح می‌دهد که هماهنگی‌های شرعی و قانونی عملیاتی‌شدن این مهم هم انجام پذیرفته است:
«متولی اصلی اداره آرامگاه‌ها، اداره اوقاف است که ما موضوع را از لحاظ قانونی و شرعی با آن‌ها چک کرده‌ایم و موافقت‌شان را گرفته‌ایم. حتی مجوز ایجاد تغییر در بافت آرامگاه‌های امامزاده عبدا...(ع) هم از شورای تامین امنیت شهرستان‌ها گرفته شده است. با این وجود ما به‌تدریج و کاملا حساب شده داریم کار را پیش می‌بریم تا بتوانیم این ایده را با حداکثر موفقیت و آن طور که مردم راضی‌تر باشند اجرایی کنیم».
آقای شهردار اما از مقاومت‌ها و حساسیت‌ها هم حرف می‌زند: «خیلی پیش از آن‌که ما در شهرداری مستقر شویم، مدیران قبلی به فکر ایجاد تغییر و تحول در این آرامگاه‌ها افتادند، اما وجود برخی حساسیت‌ها کار را برای آن‌ها دشوار کرد تا منصرف شوند. حتی همین حالا هم خیلی‌ها به خود ما می‌گویند از انجام این کار بپرهیزیم، اما ما به کار خودمان مطمئن هستیم و می‌دانیم که با حفظ همه حرمت‌ها و اتخاذ تدابیر لازم همه شهروندان از نتیجه نهایی کار راضی خواهند بود.
ما خودمان در صف اول احترام به ارزش‌های این آرامگاه‌ها ایستاده‌ایم و به شهروندان اطمینان می‌دهیم که تبدیل این اماکن به «پارک آرامگاه‌ها» که در عین حال می‌تواند مورد استفاده عموم مردم باشد، هیچ خدشه‌ای به حرمت‌ها وارد نخواهد کرد». اگر اهل شهرری هستید، همین حالا می‌توانید چشم‌تان را ببندید و روزی در همین نزدیکی را تصور کنید که صدای زمزمه آب و ولوله کودکان، شورستانی را درگورستان به پا کرده است.
چینی نازک تنهایی هیچ‌کس ترک برنمی‌دارد
کم‌کم گپ‌وگفت‌مان با مهندس مجتبی عبداللهی تمام می‌شود و آماده گشت‌وگذار در آرامگاه‌های مورد بحث و صید عکس و تصویر می‌شویم که آقای شهردار آخرین سفارش‌ها را هم انجام می‌دهد: «حتی بنویسید که شهرداری منطقه سفت و سخت خودش را به حفظ ساختار و شکل این گورستان‌ها مقید می‌داند. ما به هیچ‌وجه نمی‌خواهیم ساختار آن‌ها را تغییر بدهیم،
بلکه صرفا درصدد هستیم تا با تغییراتی کارشناسی شده، میزان بهره‌وری این اماکن را افزایش بدهیم و با کاستن از ناهنجاری‌های گوناگون عارض شده، این مناطق را به محل آمد و رفت خانواده‌ها تبدیل کنیم. در این راه دست همکاری شهروندان را هم می‌فشاریم...» یاعلی!
همشهری زندگی
